Վարանդա

Վարանդա (ադրբեջանական անունը՝ Ֆիզուլի), գյուղաքաղաք Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանի հյուսիս-արևելքում։

Ցաչական Ռուսաստանի ժամանակաշրջանում եղել է Կարաբուլաղ անունով գյուղ Ելիզավետպոլի նահանգի Կարյագինոյի գավառում։ Սովետական ժամանակ Կոչվում էր Ֆիզուլի և ԱՍՍՀ համանուն շրջանի շրջկենտրոնն էր։
Արցախյան հակամարտության սկզբից քաղաքը վերածվել եր ադրբեջանական հենակետի, որտեղից պարբերաբար հրետակոծվում և հարձակման էին ենթարկվում Հադրութի և Մարտունու բնակավայրերը։ 1993 թվականի Օգոստոսին Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի ստորաբաժանումները մշակված օպերատիվ պլանի համաձայն անցնում են հակահարձակման։ Մարտունու պաշտպանական շրջանի գումարտակները, գործելով երկու ուղղությամբ (համապատասխանաբար Մովսես Հակոբյանի և Նելսոն Սողոմոնյանի հրամանատարությամբ), հրետանու աջակցությամբ ճեղքում են հակառակորդի դիրքերը և ձախ թևից դուրս գալիս մայրուղի։ Ֆիզուլու ուղղությամբ հարձակման է անցնում նաև Հադրութի պաշտպանական շրջանի Տողի գումարտակը։ Աջ թևից լայնածավալ հարձակման է անցնում Մանվել Գրիգորյանի հրամանատարությամբ գործող 5-րդ բրիգադը, որը, ճնշելով թշնամու կրակակետերը և առաջանալով մի քանի ուղղություններով, դուրս է գալիս Ֆիզուլի-Ջաբրայիլ մայրուղի ու վերահսկողություն հաստատում Հորադիզ գյուղի և Արաքսի ափ տանող խճուղու վրա։ Այդ պահին 5-րդ բրիգադն Արաքսից հեռու էր մոտ 15 կմ։ Ֆիզուլին պաշտպանող ադրբեջանական 160-րդ գնդի և Ֆիզուլու բրիգադի զորամասերը (ընդհանուր ըստ տարբեր տվյալների` 4000-7000 զինծառայող) շրջապատման մեջ չընկնելու համար օգոստոսի 22-ին ստիպված նահանջում են քաղաքից և շրջանից։ Պաշտպանության բանակի վերահսկողության տակ է անցնում մոտ 1380կմ2 տարածք։ Ըստ Արցախի վարչական բաժանման՝ քաղաքը 1993 թվականից մտնում է Հադրութի հայաբնակ շրջանի կազմի մեջ։

2020 թվականի հոկտեմբերի 17-ին Ադրբեջանը գրավել է Վարանդան շրջանի 7 գյուղերի հետ միասին։